Gmina Kamienica Polska

Szczegóły

Opublikowano: niedziela, 17, styczeń 2010 22:52

Odsłony: 1987

Podstawowe dane o gminie

Gmina Kamienica Polska leży w południowej części powiatu częstochowskiego. Od wschodu graniczy z gminą Olsztyn i gminą Poraj (powiat myszkowski). Od północy z gminą Poczesna, od zachodu z gminą Starcza, od południa z gminą Koziegłowy (powiat myszkowski) i od południowego zachodu- na niewielkim odcinku- z gminą Woźniki (powiat lubliniecki). Powierzchnia gminy wynosi 46,72 km2. Obszar gminy przecina droga krajowa nr 1 (Warszawa-Katowice).

Powierzchnia gminy
Kamienica Polska jest gminą wiejską obejmującą obszar sześciu sołectw: Osiny, Wanaty, Rudnik Wielki, Zawisna, Zawada i Kamienica Polska, która stanowi siedzibę władz administracyjnych gminy. Gmina położona jest w dorzeczu Warty, 18 kilometrów na południe od Częstochowy. Obszar gminy jest w całości pokryty siecią wodociągową, gazową i telefoniczną. Użytki rolne stanowią 83% całkowitej powierzchni gminy, w tym grunty orne- 57,9%, sady- 0,9%. łąki trwałe- 19,7% i pastwiska trwałe- 4,6%. Lasy pokrywają 8% powierzchni gminy.

Geomorfologia terenu
Zgodnie z podziałem geomorfologicznym M. Klimaszewskiego teren gminy przynależy do makroregionu Wyżyna Śląska w obszarze jednostek Próg Środkowojurajski (Garby Rększowiskie) oraz Doliny Górnej Warty/ Próg Środkowojurajski, zwany również "Garbem Herbskim", rozciąga się między Gęzynem nad Wartą, a Kluczborkiem i Byczyną. Powierzchnia progu obniża się od 330m npm w części południowo-wschodniej do 230m npm na północnym zachodzie i jest również łagodnie nachylona w kierunku pónocnym. Na południu próg opada 10-30 metrowym czołem ku subsekwentnej Dolinie Liswarty. Garby Rększowickie, stanowiące południową część progu, ciągną się pomiędzy Gęzynem a Herbami. W wyniku nierównomiernego niszczenia litologicznie i tektonicznie składa się z szeregu odosobnionych, często zaokrąglonych garbów (300-330m npm). Garby Rększowickie są rozczłonkowane przełomami Kamieniczki, Rększówki i Konopki. Garby przeważnie nie mają pokrywy plejstoceńskiej. Jedynie ich podnóża są pokryte piaskami czwartorzędowymi o miąższości 3-5m. Spotykamy tu także pagóry w całości zbudowane z utworów czwartorzędowych. Garby wyraźnie dominujące w krajobrazie południowej części gminy (Siedlec Mały 320m npm) są zalesione.
Wschodnia i północna część Kamienicy Polskiej przynależy do jednostki geomorfologicznej- Dolina Górnej Warty. Subsekwentna Dolina Warty jest wymodelowana w iłach rudonośnych wezulu i batonu. Dno obniżenia zajmują rozległe, wyrównane działy, wykształcone na iłach rudonośnychdoggeru i gliniasto-piaszczystych utworach czwartorzedowych. Powierzchnia diałów obniża się od 280- 300m npm na południowo-wschodzie do 220m npm na północno-zachodzie. Z lekko falistego dna obniżenia sterczą ostańce, mające czapy z odpornych wapieni górnojurajskich. W obrebie obniżenia występują także wysokie, odosobnine stoliwa, wały i pagóry w całości złożone z utworów czwartorzędowych. W rozległe działy wcięły się doliny rzeczne o płaskim, często podmokłym dnie. Podłoże obniżenia jest nierówne. Wiercenia wykazały istnienie pod pokrywą osadów czwartorzędowych dwóch poziomów dennych: wyższy ma od 270m npm do 280m npm, niższy osiąga 240-260m npm w części południowo-wschodniej i obniża się do 210m npm nad Liswartą. Oba poziomy są rozcięte przedlodowcowymi rynnami pra-Warty i jej dopływów. W górnym odcinku dno kopalnej rynny pra-Warty leży 40-60m poniżej dzisiejszego dna doliny Warty i ma do 2km szerokości. Kopalna rynna ciągnie się tuż u czoła Progu Środkowojurajskiego na przestrzeni od Poraja po Częstochowę, gdzie skręca na zachód.

Warunki hydrogeologiczne
Obszar gminy przynależy do hydrogeologicznego regionu wieluńsko-krakowskiego z głównym poziomem użytkowym w utworach triasu środkowego. Kolektorem wód są spękane wapienie i dolomity. Wody tego poziomu ujmowane są ze znacznych głębokości dochodzacych do 400m. Stwierdzone miąższości warstwy wodonośnej wahają się w granicach 50-125m a uzyskiwane wydajności są rzędu 10-70m3/h. Poziom triasowy spełnia kryteria dla Głównych Zbiorników Wód Podziemnych; południowo-zachodnia część gminy usytuowana jest w granicach wydzielonego GZWP 327 Lubliniec-Myszków. Na obszarze gminy eksploatowane są dwa ujęcia wód triasowych w Rudniku Wielkim (31m3/h) i Zawadzie (73m3/h). Ujęcia te posiadają jedynie strefę ochrony bezpośredniej: naturalna izolacja- występowanie warstwy utworów ilastych nieprzepuszczalnych zapewnia ochronę wód zbiornika przed antropogenicznymi zanieczyszczeniami z powierzchni terenu.
Podrzędne znaczenie użytkowe ma piętro wodonośne w utworach środkowojurajskich (piaski i piaskowce warstwy kościeliskiej) i dolnojurajskich (piaski i piaskowce liasu oddzielone od siebie osadami ilastymi). Piętro Środkowojurajskie spełnia również kryteria dla Głównego Zbiornika Wód Podziemnych; gmina usytuowana jest w granicach wydzielonego GZWP 325 Częstochowa W, przechodzącego w części południowej w Użytkowy Poziom Wód Podziemnych II Poraj.
Zarówno poziom triasowy ja k i jurajski objęty jest monitoringiem sieci krajowej i regionalnej. Wody poziomu triasowego w rejonie gminy kwalifikują się do III klasy jakości wody niskiej jakości, natomiast piętro jurajskie w najbliższych terytoialnie punktach monitoringu kwalifikuje się do klasy Ib wody wysokiej jakości.
Gleby

Na obszarze gminy występują gleby wytworzone z utworów czwartorzędowych (piasków, glin, torfów, mułów) oraz powstałe ze skał jurajskich (iły, piaski). Na skutek dużego zróżnicowania litologii skał macierzystych na obszarze gminy występuje znaczna zmienność typologiczna gleb. Przeważają gleby pseudobielicowe i brunatne zajmujące ok. 45% powierzchni użytków rolnych. W obniżeniu terenu i przy ciekach powierzchniowych występują czarne ziemie; natomiast w dolinach cieków, w wilgotnych obniżeniach terenu występują gleby organogeniczne: torfowe, mułowo-torfowe, mady.
Gleby pseudobielicowe i brunatne wytworzone z piasków, glin i iłów cechują zbliżone wartości. Gleby wytworzone z piasków występują w dużych kompleksach w rejonie Rudnika Wielkiego i Rudnika Małego; zaliczane są do gleb słabych i najsłabszych V-VI klasy bonitacyjnej i kompleksu żytniego słabego i żytniego najsłabszego. Gleby wytworzone z piasków gliniastych cechują się przede wszystkim wadliwymi stosunkami wodnymi (okresowa zbyt duża lub zbyt mała wilgotność) i zaliczne są do gruntów średniej jakości IVa - IVb - V klasy bonitacyjnej i kompleksu żytniego dobrego oraz kompleksu żytniego słabego. Gleby wytworzone z glin występują w dużych kompleksach i wykazują duże cechy gleb średniej jakości, fragmentarycznie gleb średnio dobrych. Zaliczne sa do klasy bonitacyjnej IVa, miejscami IIIb i tworzą kompleks zbożowo-pastewny mocny oraz pszenny dobry.
Gleby wytworzone z iłów tworzą znaczne areały w rejonie Kamienicy Polskiej. Jako gleby zwięzłe są trudne w uprawie i na ogół wykazują cechy znacznego uwilgocenia. Znaczna część gleb ilastych znajduje się pod pastwiskami lub skłania się do zmiany na trwałe użytki zielone. Gleby ilaste zaliczane są do gruntów ornych średniej jakości, klasy bonitacyjnej IVa- IVb i kompleksu zbożowo-pastewnego mocnego. W kompleksach trwałych użytków zielonych zaliczone zostały do użytków zielonych słabych.
Czarne ziemie występujące niewielkimi płatami w obniżeniach terenu i w dolinie Warty i Kamieniczki, z uwagi na wysoki poziom wód gruntowych znajdują się praktycznie wyłącznie w użytkowaniu łąkowo-pastwiskowym. Czarne ziemie zaliczono do IV-V klasy bonitacyjnej i kompleksów użytki zielone słabe oraz zbożowo-pastewny słaby.
W dolinie Warty i Kamieniczki występują również mady wykształcone z namułów piaszczystych i pylastych- tzw. mady lekkie, zaliczane do IV-V klasy bonitacyjnej użytków zielonych i kompleksu użytki zielone słabe.
W dolinie Kamieniczki i innych mniejszych cieków występują gleby organogeniczne reprezentowane przez gleby torfowe i mułowo-torfowe zaliczane w całości do IV-V klasy bonitacyjnej użytków zielonych i kompleksu użytki zielone słabe.
Wody powierzchniowe

Teren gminy przynależy do prawostronnego dorzecza Odry- zlewnia Warty. Sieć hydrograficzna na terenie gminy jest dobrze rozwinięta i tworzy ją odcinek Warty, przepływając przez północno-wschodnią część gminy wraz z dopływami. Największy z dopływów to rzeka Kamieniczka, przepływająca z zachodu na wschód przez centralną część gminy. Warta jest nieuregulowana i płynie meandrując w dość głęboko wciętym korycie. Warta tworzy rozległy system teras. Również Kamieniczka jest nieuregulowana, mioejscami meandruje, a dno jest w wielu miejscach podmokłe. Szerokość terasy zalewowej waha się od 200-300m. Ponadto sieć hydrograficzną tworzy szereg bezimiennych potoków i cieków dopływów Kamieniczki, a także sieć rowów i kanałów odwadniających.
Zgodnie z klasyfikacją ogólną rzeka Warta na odcinku przebiegającycm przez gminę prowadziła w 2001 roku wody pozaklasowe, przy czym decydowała o tym przede wszystkim bakteriologia. Na podstawie parametrów fizykochemicznych oraz związków biogennych bez azotu azotynowego wody Warty na odcinku gminy spełniały kryteria III klasy czystości wód. Na podstawie parametrów BZT5, CHZT i utlenialności Warta spełnia normy II klasy czystości. Metale ciężkie oraz związki mineralne nie przekraczały norm klasy I. W latach 2000-2001 na badanym odcinku Warty nie zanotowano zmian jakości wody wg. kryterium fizykochemicznego i bakteriologicznego. Wody Kamieniczki zgodnie z klasyfikacja ogólną nie przekroczyły norm III klasy czystości, o czym również decydowała bakteriologia. Na przełomie 2000-20001 zanotowano poprawę jakości wód Kamieniczki według kryterium fizykochemicznego i bakteriologicznego.